एक भलामोठा रहस्यमय दगड…
महाबलीपुरम, तामिळनाडू येथे ‘कृष्णाचा बटरबॉल’ म्हणून ओळखला जाणारा 20 फूट उंच आणि 5 मीटर रुंद खडक, 250 टन वजनाचा 4 फूट पेक्षा कमी पायथ्यावरील टेकडीच्या निसरड्या उतारावर उभा आहे. हे बटरबॉल तेव्हापासून कसे शक्य आहे हे एक रहस्य आहे.
जसे आपल्या सगळ्यांना माहीत आहे की आपण जे काही वर आकाशात फेकतो ते पृथ्वीच्या गुरुत्वाकर्षण शक्तीमुळे खाली येते, किंवा एखाद्या निसरड्या उतारावर बॉल किंवा खडक ठेवला तर तो नैसर्गिकरित्या खाली येतो. हे गुरुत्वाकर्षण शक्तीमुळे होत असते, जे वस्तुमान असलेल्या कोणत्याही वस्तूला आपल्याकडे आकर्षित करते.
पण तामिळनाडूच्या महाबलीपुरममध्ये ‘कृष्णाचा बटरबॉल’ म्हणून ओळखला जाणारा हा दगड मात्र या सगळ्याला अपवाद आहे असं म्हटलं तर वावगं ठरू नये. २५० टन वजनाचा हा खडक काहीसा विचित्र किंवा रहस्यमय असाच म्हणता येईल. हा 20 फूट उंच आणि 5 मीटर रुंद खडक 4 फुटांपेक्षा कमी पायथ्यावरील टेकडीच्या निसरड्या उतारावर उभा आहे. त्याला कृष्णाचा बटरबॉल हे नाव पडण्याचं कारण म्हणजे कृष्णाचे लोणी हे आवडते अन्न होते आणि ते स्वर्गातून पडते अशी एक दंतकथा आहे. आणि इथल्या लोकांची पण हीच धारणा आहे की हा दगड आकाशातून इथे आला आहे. याला तमिळमध्ये ‘वानिराई कल’ म्हणूनही ओळखले जाते ज्याचा अर्थ ‘आकाशातील देवाचा दगड’ आहे. खडकाची स्थिती इतकी आश्चर्यकारक आहे की तो उतारावरून खाली लोटला जाईल असे दिसते. परंतु, तो दगड अजूनही स्थिर आहे. एवढा स्थिर की पर्यटक त्याखाली सावलीसाठी बसतात. आणि एवढा स्थिर आहे की त्सुनामी, भूकंप आणि चक्रीवादळ यांच्यामुळे देखील तो जागचा हलला नाही. हा दगड जवळपास 1200 वर्षांहून अधिक जुना आहे.
खरेतर, खडकाचा एक भाग कापला गेल्याने ते अर्ध वर्तुळासारखे दिसते. हा कृष्णाचा बटरबॉल आपल्या आधुनिक तंत्रज्ञानाला आव्हान देतो की हे कसे शक्य आहे? एवढ्या लहान भूभागावर 250 टन वजनाचा खडक 4 चौरस फुटांपेक्षा कमी कसा उभा राहू शकतो?
दुसरीकडे भूगर्भशास्त्रज्ञ असा युक्तिवाद करतात की नैसर्गिक कारणाने असा असामान्य आकार निर्माण केला असण्याची शक्यता नाकारता येत नाही तर शास्त्रज्ञांनी असा सिद्धांत मांडला आहे की खडक ही केवळ नैसर्गिक निर्मिती आहे.
काही म्हणतात की हे घर्षण आणि गुरुत्वाकर्षण केंद्रामुळे असू शकते. घर्षणामुळे खडक किंवा बॉल खाली सरकण्यापासून रोखतो, ज्यामुळे आपण उतार असलेल्या जमिनीवर उभे राहू शकतो तर गुरुत्वाकर्षण केंद्र त्याला एका लहान संपर्क क्षेत्रावर संतुलित करू देते. अनेकांचा असा विश्वास होता की हजारो वर्षांपूर्वी त्यांची शक्ती सिद्ध करू इच्छिणाऱ्या देवांनी ते त्याच्या स्थानावर ठेवले होते. या बटर बॉलमुळे आपले वैज्ञानिक निष्कर्ष निष्प्रभ झाले आहेत हे नक्की.
1908 मध्ये, मद्रासचे गव्हर्नर आर्थर लॉली यांनी या दगडाला त्याच्या जागेवरून काढून टाकण्याचा निर्णय घेतला. त्याला डोंगराच्या पायथ्याशी असलेल्या शहराच्या सुरक्षिततेची भीती वाटत होती. त्यासाठी त्यांनी सात हत्ती पाठवून खडक हलवण्याचा प्रयत्न केला पण तो एक इंचही सरकला नाही. मग ते विज्ञान असो वा अलौकिक शक्ती. हा बटरबॉल गुरुत्वाकर्षणाला स्पर्धा देत आहे
पौराणिक कथांपैकी एक अशीही आहे की पल्लव राजा नरसिंहवर्मन (दक्षिण भारतावर 630 ते 668 ए.डी. पर्यंत राज्य केले) याने हा खडक काढून टाकण्याचा पहिला प्रयत्न केला कारण असे मानले जात होते की ‘स्वर्गीय खडकाला’ शिल्पकारांनी स्पर्श करू नये. तो त्याच्या स्थितीत राहिला आणि थोडासा हलला नाही. खरं तर, खडक ओलांटायटांबो, पेरू किंवा माचू पिचूच्या अखंड दगडांपेक्षा जड आहे.
तंजावर बोम्मई नावाच्या प्रसिद्ध मातीच्या बाहुल्यांच्या मागे बटरबॉल किंवा रॉक ही प्रेरणा आहे. जसे की, राजा चोल (1000 C.E.) एवढ्या लहान पायावर खडक ज्या प्रकारे उभा आहे आणि उतारावरून खाली लोटला नाही ते पाहून प्रभावित झाले. त्यामुळे कधीही न पडणाऱ्या मातीच्या बाहुल्या बनवण्याची परंपरा इथून पुढे आली.
कृष्णाचा बटर बॉल किंवा आपण असे म्हणू शकतो की असामान्य खडक हे आता प्रसिद्ध पर्यटन स्थळ आहे जेथे लोक हे आश्चर्यकारक नैसर्गिक दृश्य पाहण्यासाठी येत असतात, इथे या अलौकिक दृश्याचा आनंद घेतात आणि फोटो काढतात. स्थानिक लोकांसाठीही हे पिकनिक स्पॉट आहे. काही लोक टेकडीवरून खडकाला ढकलण्याचा किंवा हलवण्याचा प्रयत्न करतात परंतु ते अयशस्वी झाले.
त्यामुळे जर कधी तामिळनाडू राज्याला भेट देण्याचा प्रसंग आलाच तर महाबळीपूरम ला जाऊन या कृष्णा बटरबॉल ला अवश्य भेट द्या